Bach, Engelse suite nr. 2

Martha Argerich. Ze speelt snel, intens, vol gevoel. Het oogt sensueel.
Ivo Pogorelich. Hij speelt streng, technisch briljant, mathematisch. Misschien wel precies zoals Bach het in zijn hoofd had.

Toen hij in 1980 niet de erkenning kreeg van de voltallige jury van het Chopin Concours en in de derde ronde naar huis werd gestuurd, stapte een boze Martha Argerich op. "Pogorelich is een genie", zei ze.

Ivo Pogorelich stopte in 1996, na de dood van zijn pianodocente, die ook zijn geliefde was, met spelen. Pas jaren later trad hij weer op.

 

Eenzaamheid als offensief

In Duitsland is het nieuwe boek van de schrijver Botho Strauß verschenen: Lichter des Toren. Der Idiot und seine Zeit. Een zoektocht naar eenzaamheid en inspiratie.

Op literaturkritik.de lees je mijn recensie van dit boek.

Rätselhaft, obskur und inspiriert von großen Einzelgängern – so präsentiert sich Strauß in „Lichter des Toren“. Trotz der Verschlossenheit, die mit der Eremiten-Perspektive verbunden ist, sind die Gedanken reich und lesenswert – gerade durch ihren Widerstand gegen Auffassungen, die uns vertraut geworden sind. Strauß ist sich seiner Radikalität bewusst, und findet dafür eine ebenso leichte wie zauberhafte Wendung: „Man kann in die Einsamkeit nur gehen als in eine unerhörte Offensive.

Naakt onder wolven

Bij de Groene Amsterdammer van deze week vind je de bijlage Herontdekte klassiekers.

Met Marilyn Monroe zoals je haar nog nooit zag, een Ode aan het onaffe van Christiaan Weijts, en mijn recensie van de Duitse roman Naakt onder wolven.

De trucs van Daniel Kehlmann

Op athenaeum.nl vind je mijn bespreking van F, de nieuwe roman van de Duitse schrijver Daniel Kehlmann.

Kehlmann debuteerde in 1997 met Beerholms Vorstellung, een roman over een illusionist die in zijn eigen trucjes gaat geloven. In 2005 brak hij internationaal door met Het meten van de wereld, een roman over twee wetenschappelijke pioniers uit een bloeiperiode van de Duitse cultuur: de wiskundige Carl Friedrich Gauß en de ontdekkingsreiziger Wilhelm von Humboldt. Het boek ging in het Duitstalig gebied anderhalf miljoen keer over de toonbank: dat is vaker dan Het parfum van Patrick Süskind, vaker dan De blikken trommel van Günter Grass. Kehlmann kreeg prijzen als waren het pralines: de Candideprijs van het Franse Ministerie van Cultuur, de Kleistprijs van de Deutsche Bank, de Thomas Mannprijs van de Hanzestad Lübeck.

En nu is F verschenen. Is het de langverwachte opvolger van Het meten van de wereld?

Das Meer ist groß

Vannacht beleefde ik iets wonderlijks. Ik was in slaap gevallen met radio 1 aan. Midden in de nacht werd ik wakker en hoorde deze wonderlijke dialoog:

 

(je hoort het ruisen van de zee)

“Guten Morgen.”

“Guten Morgen.”

“Das Meer ist groß.”

“Ja?”

„Sie kennen das?“

„Nein.“

„Tschechow. Euhh…Gor…Gorki, ich glaube, Gorki fand Tschechow eines Morgens am Ufer des Schwarzen Meeres. Er setzte sich neben ihn und fragte, wie Tschechow das beschreiben würde. Tschechow dachte einen Augenblick nach, dann sagte er: ‚Das Meer ist groß'‘“.

„Ach so, ja, natürlich (…)“.

De tweede stem maakte indruk op me. Ze klonk prachtig. Het Duits was zo diep, zo welluidend.

Ik heb het opgezocht. Ik was midden in het hoorspel naar Het Bureau van Voskuil beland.
De stem is van Jürgen Christoph Kamcke.

Het Bureau. Aflevering 278 (vanaf 6:30)

 

Het image van Daniel Kehlmann

Hoe presenteert de Duitse schrijver Daniel Kehlmann zich in de media? Welk image probeert hij van zichzelf over te brengen?
Hoe gaat die Selbstinszenierung, de enscenering van zijn eigen persoon, in zijn werk?

Daarover lees je meer in een bespreking van mij voor literaturkritik.de.

Brieven aan de bondskanselier

Vanavond ben ik begonnen in de briefwisseling tussen Willy Brandt en Günter Grass.
Günter Grass, de geëngageerde schrijver die in duizenden bladzijden - Die Blechtrommel, Katz und Maus, Ein weites Feld - een eigenzinnig beeld van de Bondsrepubliek schiep.
Willy Brandt, de bondskanselier die met één beeld - de Kniefall in Warschau - een ander Duitsland liet zien.
Mijn bespreking volgt binnenkort in de Groene Amsterdammer.

Oorlog en terpentijn

Op athenaeum.nl is mijn recensie verschenen van Oorlog en terpentijn, een prachtige roman van Stefan Hertmans. De Vlaamse schrijver vertelt over het leven van zijn grootvader.
Door Hertmans' beeldende stijl en oog voor detail ontstaat een rijk portret van de tijd waarin zijn grootvader opgroeide:

'Een planeet van dorpen, veldwegen, paardenkoetsen, glaslampen, wasteilen, bidprintjes, oude wandkasten, een tijd waarin vrouwen bejaard waren op hun veertigste, een tijd van almachtige pastoors die naar sigaren en ongewassen ondergoed roken, van weerspannige burgermeisjes in nonnenkloosters, een tijd van grootseminaries, bisschoppelijke en keizerlijke verordeningen (...)'

Je kunt hier verder lezen.

Opening van het academisch jaar

Foto op de website van de Universiteit Leiden van de opening van het Academisch Jaar.
De Haagse burgemeester (rechts van de pilaar) is nog zo beleefd even op te letten.
De meneer op de hoek neemt een foto van Leidens langste studente.
Op de achterste rij zijn 1 of 2 mensen in een diepe slaap gevallen.
Waar luisteren of kijken ze eigenlijk naar? O! Ik zie het al!

 

 

Een Duitse held

Klaus Florian Vogt is de nieuwe ster aan het Duitse operafirmament. Hij maakte in 2007 zijn debuut bij de Bayreuther Festspiele en won in 2012 voor zijn CD Helden de Echo Deutscher Musikpreis. Sommigen vinden zijn stem voor een Wagneriaanse held wat te knabenhaft, een tikje te jong, maar de meeste operaliefhebbers bewonderen zijn jeugdige stem, timbre en uitstraling.

In Nederland konden we van hem genieten tijdens de ZaterdagMatinee. Hieronder is de tenor op de bühne van Bayreuth te zien in Richard Wagners Lohengrin: In fernem Land.

 

Ernst Jünger en het verzet tegen de moderne tijd

In de nieuwe uitgave van literaturkritik.de is mijn recensie verschenen van een nieuwe studie over het werk van Ernst Jünger, Autorschaft als Widerstand gegen die Moderne, van de Italiaanse filosoof Mario Bosincu.

In de Republiek van Weimar wees Jünger de maatschappelijke nivellering die uitging van de democratie strikt van de hand. Hij was een onverzoenlijke vijand van Verlichting, liberale democratie en humanisme (zie ook dit eerdere artikel in Trouw). In Der Arbeiter (1932) beschreef hij een nieuw type mens. Het proefschrift van Bosincu onderzoekt deze figuur in het vroege en late werk van de Duitse schrijver.

Nietzsche

Van 17 tot 23 juli nam ik in het Zwitserse Sils-Maria deel aan een Nietzsche-Werkstatt, met lezingen en gedachtenwisselingen over het werk van de Duitse filosoof. Ik overnachtte in het Nietzsche-Haus, waarin Nietzsche 'während schaffensreicher Sommermonate', zijn meesterwerken schreef. Bij deze hernieuwde kennismaking met Nietzsche viel mij op dat hij niet alleen een filosoof van de grote begrippen (Umwertung aller Werte, Übermensch), maar ook van de kleine dingen is: 'Diese kleinen Dinge - Ernährung, Ort, Clima, Erholung (...) sind über alle Begriffe wichtiger als Alles, was man bisher wichtig nahm'.

 

 
 
                                    

 

 

Goed en fout in Buchenwald

Op athenaeum.nl is mijn bespreking verschenen van de roman Naakt onder wolven van Bruno Apitz, een klassieker uit de literatuur van de DDR.

Lezing over Daniel Kehlmann

Donderdag 6 juni hou ik een lezing aan de Universiteit Utrecht over de Duitse schrijver Daniel Kehlmann. De toegang is 6 euro, voor Utrechtse studenten gratis. Meer informatie vind je hier.

 

Ernst Toller

In de Groene Amsterdammer van deze week vind je mijn bespreking van Een jeugd in Duitsland, de autobiografie van de schrijver en revolutionair Ernst Toller.

Literaturkritik.de

De nieuwe uitgave van literaturkritik.de is verschenen. Daarin veel aandacht voor het 200^e geboortejaar van zowel Richard Wagner als Sören Kierkegaard. Ook vind je een bespreking van de Duitse vertaling van Gerbrand Bakkers roman De Omweg. Volgens recensent Anna Laqua zit de kracht van Bakker vooral in de “klare Schönheit und Präzision seiner Sprache”.

In deze uitgave staan twee besprekingen van deze Nederlandse germanist:
Der Sündenfalldes Intellektuellen. Over Thomas Mann en het fascisme.
Ein Attentat mit Folgen. Over Duitse filosofen tussen het keizerrijk en het nationaalsocialisme.

Joseph Roth in Berlijn

Vanmiddag was ik in de Joseph Roth Diele aan de Potsdamer Straße, een café-restaurant met foto’s en boeken van deze geplaagde schrijver. Voor Roth was Heimatlosigkeit een Leitmotiv. Je hoeft Roth maar even aan het woord te laten, om zijn melancholische toon te horen:

Geboren bin ich in einem winzigen Nest in Wolhynien am 2. September 1894 im Zeichen der Jungfrau, zu der mein Vorname Joseph irgendeine vage Beziehung unterhält. Meine Mutter war eine Jüdin von kräftiger, erdnaher, slawischer Struktur, sie sang oft ukrainische Lieder, denn sie war sehr unglücklich (und die armen sind es die bei uns zu Hause singen, nicht die Glücklichen wie in westlichen Ländern).

Ook in de Joseph Roth Diele klonken treurige liedjes waarvan ik flarden opving (Die Zeit bleibt stehen…das verlorene Glück). Ik zat onder de klok in het midden van het café en schreef over Berlijn.

Meer over Roth:

Joseph Roth, De legende van de heilige drinker

Els Snick, Waar het me slecht gaat is mijn vaderland. Joseph Roth in Nederland en België

Literaturkritik.de

De nieuwe uitgave van literaturkritik.de staat online. Daarin vind je essays over het begrip Internet Literatur, een column Wozu Lyrik nach Joseph Brodsky gut ist en twee recensies van deze Nederlandse germanist:
SPD-Geist und CDU-Macht, over literatuur en politiek in Duitsland.
Ein kalter Whydunit, over de roman Der Fall Collini van Ferdinand von Schirach.

City2Cities: Daniel Kehlmann

Benieuwd naar de verfilming van de bestseller van Daniel Kehlmann, Die Vermessung der Welt? Of heb je het boek nooit gelezen, maar wil je wel de film zien?
Ga dan op zondag 21 april naar het Utrechtse filmtheater 't Hoogt. Ik geef die avond een inleiding op de film, en zal ingaan op het werk van de schrijver.
Die Vermessung der Welt is een roman over Duitse Geistesgeschichte, over Kant en de klassieken, over de Duitse zucht naar Ordnung, over hooggestemde wetenschappelijke idealen op de Orinoco en in het Amazonewoud.

Ernst Jünger in Frankrijk

In de Etudes Germaniques is een artikel van mij verschenen over de Duitse schrijver Ernst Jünger (1895-1998) en zijn Franse vertaler Julien Hervier. Het artikel gaat in op de Franse reacties op Jüngers werk en de briefwisseling met zijn vertaler. De Etudes Germaniques worden uitgegeven door professor Jean-Marie Valentin (Université de Sorbonne, Parijs).
- Jerker Spits: Jünger jenseits des Rheins. Der Briefwechsel Ernst Jüngers mit seinem französischen Übersetzer Julien Hervier. In: Etudes Germaniques 67, 2012, Numéro 4, S. 657-661.

Boos en bezopen

Joseph Roth ging als nostalgicus van het teloorgegane Habsburgse rijk en als legendarische drinker de geschiedenis in. De schrijver van Radetzkymarsch en De legende van de heilige drinker behoort tot de meest gewaardeerde Duitstalige auteurs van de 20^e eeuw. Coetzee behoort tot zijn bewonderaars, Arnon Grunberg voelt zich vooral met de “hotelmens” Roth verwant, en Ernest van der Kwast schrijft in Mama Tandoori: “Ik las Job van Joseph Roth, en de tranen stroomden over mijn wangen”.  In Waar het me slecht gaat is mijn vaderland geeft vertaalster Els Snick een levendig portret van de schrijver die zich de dood indronk, en van de literaire wereld in de Lage Landen.

Mijn recensie lees je op athenaeum.nl.

Thomas Mann over Richard Wagner

“Der Gipfel der Romantik”, de top van de romantiek, noemde Thomas Mann het Vorspiel uit Richard Wagners opera Lohengrin.
Over Thomas Mann en zijn liefde voor muziek is een prachtig boek verschenen, van de germanist Hans Rudolf Vaget: Seelenzauber. Thomas Mann und die Musik.

 

Thomas Mann

Over hoe Thomas Mann zich ontwikkelde van een tegenstander van de democratie tot een sociaal bewogen humanist.
Over hoe hij oorlog aanvankelijk prees als een "reiniging", en vanaf De Toverberg afstand nam van dat soort duistere opvattingen.
Je leest er meer over in mijn bespreking  - in het Duits - van een nieuw boek over Thomas Mann.

Andere Welten

Meer weten over Duitse literatuur? Dan kun je vanaf 7 februari de avondcursus Andere Welten. Erfahrungen des Fremden aan de Universiteit Utrecht bezoeken. Met lezingen over Uwe Timm, Heinrich von Kleist en Thomas Mann. Zelf geef ik - het duurt nog even - op 6 juni een lezing over de jonge, succesvolle Duitse schrijver Daniel Kehlmann.

Daniel Kehlmann en de Zuid-Amerikaanse literatuur

„Romane als große Träume, in denen alles möglich ist“, so bezeichnete Daniel Kehlmann den Einfluss der lateinamerikanischen Literatur auf sein Werk. Wiederholt hat Kehlmann ein Plädoyer für Literatur gehalten, die wie der lateinamerikanische realismo magico Grenzen zwischen Wachen und Traum durchlässig macht.

De Duitse schrijver Daniel Kehlmann laat zich door Latijn-Amerikaanse schrijvers als Marquez en Vargas Llosa inspireren. Sterker dan door het realisme in de naoorlogse Duitse literatuur.

Lees meer over Daniel Kehlmann in mijn recensie op literaturkritik.de.

De toekomst van Suhrkamp

De toonaangevende Duitse uitgeverij Suhrkamp dreigt door een rechtszaak uiteen te vallen. De zakenman en uitgever Hans Barlach, die 39% van de aandelen bezit, wil Suhrkamp overnemen van Ulla Berkéwicz. Zij bezit 61% van de aandelen. Berkéwitz vroeg in december Bernd Neumann, de Duitse minister van cultuur en media, om steun. Zijn bemiddelingspoging is op niets uitgelopen.

De auteurs van Suhrkamp, onder wie Hans Magnus Enzensberger, Peter Handke en Uwe Tellkamp, hebben hun steun aan Berkéwicz betuigd. Handke noemt haar tegenstrever Barlach zelfs "fundamenteel boosaardig" en "een demon". Maar ook mevrouw Berkéwicz is geen engel. Ze is door de rechter gesommeerd bijna 300.000 euro aan haar eigen uitgeverij terug te betalen. Dit geld gebruikte ze gedeeltelijk om haar Berlijnse villa in te richten. Ook zou Berkéwicz, weduwe van de beroemde Duitse uitgever Siegfried Unseld, hebben verzuimd Barlach als medeaandeelhouder op de hoogte te houden van belangrijke financiële besluiten.

Intussen heeft een grote groep wetenschappers, onder wie Jürgen Habermas, opgeroepen het geschil in der minne te schikken. Zij zijn bezorgd “dat het bestaan van het belangrijkste forum voor kritische sociale en geesteswetenschap in Duitsland afhankelijk is van een rechtszaak, waarin twee partijen hun conflicten met middelen proberen op te lossen, die daarvoor ongeschikt zijn”. Volgens literair criticus Marcel Reich-Ranicki zou het verdwijnen van Suhrkamp “geen groot verlies” zijn. Het is de vraag of Reich-Ranicki niet vooringenomen is. Hij vertrok in 2008 met ruzie bij Suhrkamp.